Η ηλικία είναι ένας καθοριστικός παράγοντας στη διαδικασία της
μάθησης. Αυτή καθορίζει τις ανάγκες του κάθε μαθητή, όπως επίσης τα θέματα και τη μεθοδολογία που θα
ακολουθηθούν. Γύρο από αυτή έχουν δημιουργηθεί και διάφορα στερεότυπα που συχνά
ακούγονται όπως … « τα παιδιά
μαθαίνουν γρηγορότερα από τους ενήλικες», το οποίο μπορεί να οφείλεται στην
πλαστικότητα του νεαρού εγκέφαλου. Άλλη διαδεδομένη άποψη είναι ότι οι έφηβοι στερούνται κινήτρων και είναι λιγότερο
συνεργάσιμοι, και γι αυτό στην πλειοψηφία τους είναι μέτριοι έως κακοί μαθητές.
Τέλος, υπάρχουν και αυτοί που λένε ότι οι ενήλικες
έχουν τόσα πολλά εμπόδια στη μαθησιακή
διαδικασία( π.χ. επιβράδυνση στη μάθηση λόγω ηλικίας ή προηγούμενη –κακή- εμπειρία) που σπάνια επιτυγχάνουν τους στόχους τους στη
ξένη γλώσσα. Όμως, όλα αυτά είναι στερεότυπα, και όπως όλα τα στερεότυπα
θεωρούν ότι όλοι είμαστε ίδιοι. Παραβλέπουν την
μοναδικότητα του καθένα μέσα στις παραπάνω ομάδες και, βέβαια, δεν λαμβάνουν υπόψη τις μαθησιακές διαφορές
του καθένα και τα κίνητρα του.
Μέσα από τα 11 χρόνια
διδακτικής εμπειρίας στην Ελλάδα και το εξωτερικό, έχω καταλήξει σε κάποια
χαρακτηριστικά γνωρίσματα των μαθητών ανάλογα με την ηλικία τους, και τα οποία συνοψίζονται στα
εξής:
Παιδιά
Αντιλαμβάνονται την έννοια ακόμα και αν δεν καταλαβαίνουν
την ακριβή μετάφραση μιας λέξης.
Συχνά μαθαίνουν έμμεσα και λιγότερο άμεσα, δηλαδή λαμβάνουν
πληροφορίες από όλες τις πηγές. ¨Έτσι, μαθαίνουν γρηγορότερα από οτιδήποτε
βρίσκεται γύρω τους, παρά από την επικέντρωση μόνο στο θέμα το οποίο διδάσκονται.
Η κατανόηση τους προέρχεται όχι μόνο από την επεξήγηση αλλά από
ότι μπορούν να δουν , να ακούσουν και, πολύ περισσότερο, από οτιδήποτε μπορούν
να αγγίξουν ή να πειραματιστούν.
Γενικά δείχνουν έναν ενθουσιασμό για μάθηση και μια
περιέργεια για τον κόσμο γύρω τους.
Χρειάζονται την
προσοχή και την αποδοχή του
δασκάλου.
Είναι πρόθυμα να μιλήσουν για τον εαυτό τους και
ανταποκρίνονται θετικά όταν στο θέμα του μαθήματος εμπλέκονται τα ίδια ή οι
εμπειρίες και δραστηριότητες τους.
Η συγκέντρωση και προσοχή τους περιορίζεται στα 10 λεπτά,
εκτός και αν οι δραστηριότητες στην τάξη είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες και
διαδραστικές.
Έφηβοι
Οι έφηβοι φαίνονται να είναι λιγότερο ζωντανοί και ανάλαφροι
στο μάθημα σε σχέση με τους ενήλικες.
Δείχνουν να έχουν λιγότερα κίνητρα από τις άλλες δύο ομάδες και παρουσιάζουν
προβλήματα πειθαρχίας. Βρίσκονται σε αναζήτηση της προσωπικής τους ταυτότητας
και η αποδοχή από τους συνομήλικους τους είναι σαφώς μεγαλύτερης αξίας από αυτή
των δασκάλων ή των γονιών. Συχνά είναι ενοχλητικοί, προκαλούν και διακόπτουν το
μάθημα αλλά αυτό μπορεί να συμβαίνει για πολλούς λόγους όπως για ζητήματα
αυτοπεποίθησης, ανία ή ακόμα και ζητήματα που δεν σχετίζονται με το μάθημα, το δάσκαλο
ή την τάξη. Συμβαίνει συχνά να προσπαθούν να φέρουν το δάσκαλο στα όρια του
αλλά το παράδοξο είναι ότι χαίρονται όταν αυτή η πρόκληση αντιμετωπίζεται με
υποστηρικτικό και εποικοδομητικό τρόπο. Δηλαδή, όταν ο δάσκαλος καταφέρνει να
ελέγξει την κατάσταση και «βοηθάει αντί να φωνάζει» (Harmer 1998:2).
Όμως, δεν θα πρέπει
να είμαστε προκατειλημμένοι με του έφηβους. Όταν καταφέρει ο δάσκαλος να τους τραβήξει
και να κρατήσει την προσοχή τους, τότε οι έφηβοι γίνονται μια ηλικιακή ομάδα με
εξαιρετικές ικανότητες για μάθηση, με μεγάλες δυνατότητες δημιουργικότητας και οι
οποίοι δεσμεύονται με πάθος για οτιδήποτε τους ενδιαφέρει. Δεν υπάρχει τίποτα
πιο συναρπαστικό από μια ομάδα εφήβων οι οποίοι συμμετέχουν με ενθουσιασμό προς
την επίτευξη ενός στόχου π.χ. επίσημες εξετάσεις πιστοποίησης. Έτσι, το μάθημα τους
πρέπει να συνδέεται με την
καθημερινότητα τους, τα ενδιαφέροντα τους, τις σκέψεις τους και τις εμπειρίες
τους, παρά να περιλαμβάνει μόνο την επίλυση ασκήσεων γραμματικής, λεξιλογίου ή
κειμένου. Είναι σημαντικό ο δάσκαλος να τους προκαλεί πνευματικά και διανοητικά,
ενισχύοντας την αυτοπεποίθηση τους και έχοντας κατά νου την ανάγκη τους και το
ταξίδι τους για την αναζήτηση της ταυτότητα τους.
Ενήλικοι
Η επιτυχία για τους ενήλικες που μαθαίνουν μια ξένη γλώσσα εξαρτάται από την συνειδητή εξάσκηση της διάνοιας τους, σε
αντίθεση με τα παιδιά όπου η μάθηση συμβαίνει με φυσικό τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι
οι ενήλικοι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να εμπλακούν με αφηρημένες ιδέες και ,βέβαια,
διαθέτουν μια μεγάλη γκάμα εμπειριών από τις οποίες μπορούν να αντλήσουν πηγές
και κίνητρα οι ίδιοι και οι δάσκαλοι τους. Έχουν προσδοκίες από τη
διαδικασία που μπαίνουν, και ξέρουν ήδη πώς μαθαίνουν καλύτερα. Οι ίδιοι έχουν
μεγαλύτερες αντοχές, από τις άλλες δύο ηλικιακές ομάδες, και είναι πιο πειθαρχημένοι.
Κατανοούν πλήρως τι μαθαίνουν ,για ποιο λόγο
το μαθαίνουν και τι θέλουν να πετύχουν μέσα από αυτό. Είναι ικανοί να
διατηρήσουν τον ενθουσιασμό τους για μακροπρόθεσμους στόχους σε αντίθεση με τα
παιδιά και τους έφηβους.
Όμως, είναι συχνά επικριτικοί με τις νέες μεθόδους
διδασκαλίας ,συνήθως από φόβο για το καινούριο. Στον αντίποδα, μπορεί να είναι εχθρικοί
σε οτιδήποτε τους θυμίζει προηγούμενη εμπειρία κατά την οποία αντιμετώπισαν
αποτυχία, κριτική και είχε αρνητική επίδραση στην αυτοπεποίθηση τους αναφορικά
με τη εκμάθηση μιας γλώσσας. Επίσης, συχνά πολλοί από αυτούς ανησυχούν ότι οι
διανοητικές τους ικανότητες μειώνονται
και προσπαθούν να διατηρήσουν μια «αίσθηση δημιουργικότητας» (Williams and Burden 1997:32). Συνεπώς,
στους ενήλικες μαθητές πρέπει να δίνεται η δυνατότητα και για παραδοσιακή εκμάθηση της γλώσσας εκτός από τις νέες
τεχνικές. Έτσι, οι ίδιοι να μπορούν να χρησιμοποιούν συνειδητά το μυαλό τους όποτε
αυτό είναι δυνατό. Είναι μεγάλη ευκαιρία για το δάσκαλο να χρησιμοποιεί τις εμπειρίες
του ενήλικα μαθητή για να τροποποιήσει το μάθημα στα μέτρα του και έτσι ο μαθητής,
πατώντας πάνω στην εμπειρία του, να συσχετιστεί, να βιώσει και να μάθει. Τέλος, είναι σημαντικό να μειωθεί στο ελάχιστο
ο φόβος της αποτυχίας δημιουργώντας ένα κλίμα υποστηρικτικό μέσα από εφικτές
ασκήσεις και δραστηριότητες, αλλά και μέσω της τροποποίησης της διαδικασίας μάθησης
ανάλογα με τις ανησυχίες του ενήλικα μαθητή.
